Emailleren: een kunst op zich!

Een workshop emailleren met 

 Ralph Bakker

Al een tijd geleden is het dat mijn lief in de kroeg aan de praat raakte met een edelsmid, die zowaar zeer bedreven was in de kunsten van het emailleren. Ralph Bakker bleek bij ons om de hoek te wonen en bovendien 3 straten verder atelier te houden. Niet snel daarna wipte ik langs om een kijkje te nemen en te vragen, of hij ook workshops gaf. Ralph bleek een echte kunstenaar en maakte daar graag tijd voor.

Afgelopen weekend was het zo ver. In zijn walhalla van kleurenproeven, gereedschappen en werkelijk alle machines waar ik van droom wachtte hij mij en nog 2 vrouwen - Jackie en Monica - op.

Het belangrijkste is de basis

Hij zou ons de basisbeginselen bijbrengen van het emailleren. Alles wat we deze dag zouden horen en doen is de basis van al, waar wij verder mee moeten experimenteren. Want dat is emailleren: een levenslang experiment, zonder absolute waarheden met àltijd het risico dat iets gigantisch mislukt. En dat zou later blijken…

Er lag ons een reader te wachten, om mee naar huis te nemen en zorgvuldig door te nemen. Daarbij zouden we 2 werkstukken maken. Te beginnen met een platte emaillering met fondant en contra-email op koper, ingebrand met een draadpatroon en ingevuld met kleur. Omdat Ralph zilver toch stukken mooier vond, dan koper – kleuren worden véél mooier – had hij er voor deze keer voor gekozen ons een plaatje zilver te geven. 

Een plaathanger van email
Wanneer men een plaatje emailleert, moet ook àltijd de achterkant voorzien worden van een glaslaagje. Dit is om te voorkomen dat er teveel spanning op het materiaal komt te staan, met het grote gevaar dat het email breekt.  Hiervoor wordt vaak contra-email gebruikt: het restmateriaal van overgebleven email en dus een viezig kleurtje. Dat vonden wij maar niks. Ons werkstuk hadden wij liever van beide kanten mooi en dus gingen wij ons plaatje van beide kanten voorzien van fondant. Fondant is een hoogsmeltende kleurloze email. Deze onderlaag voorkomt dat kleuren een reactie aangaan met het metaal en daardoor een compleet andere kleur kunnen krijgen. Zo blijft rood zelden rood, maar wordt modderig en bruinig. Wit op koper wordt groenig. Allemaal reacties.

Na de fondant kregen wij de opdracht een simpel patroon op het plaatje aan te brengen m.b.v. gewalst zilverdraad. Dit werd vervolgens ingebrand en toen kon het echte kleuren beginnen. De keuze voor de kleuren, viel nog niet mee… Jeetje, wat een kleurenpalet! De ene kleur nog mooier dan de andere: heel wat anders dan de 5 kleuren, die ik thuis heb. De techniek, die wij toepasten was ook anders dan ik altijd deed. Het email maakten we tot een papje en moest precies in de juiste verhouding en dikte worden aangebracht. Een heel precies en zorgvuldig werkje. Daarna de oven in en zeker niet warmer laten worden dan 840 graden, want dan zou het hele werkstuk inzakken (smelten!) als een pudding.
Na geconcentreerd de thermometer en het spiekgaatje in de oven in de gaten te hebben gehouden haalden we mijn werkstuk na ruim een minuut uit de oven. Afkoelen… En… Wauw, het eerste werkstuk was af en geweldig mooi gelukt!

Een ring met email bewerkt

Het tweede werkstuk werd een ring, die we van buiten en van binnen in een kleur gingen bestrooien en branden.

De ring (in onze maat besteld) lag al klaar. Het was aan ons, om een mooie kleur uit te kiezen. Omdat de tijd begon te dringen kozen we allemaal een kleur, die we al hadden liggen. Ik koos voor een hemels lichtblauw, met de hardgroen van Monica voor de binnenkant. Voor de binnenkant van de ring kozen wij voor de eerste techniek: het papje. Wederom: Niet te dun, want dan zou het ervan af druipen, maar ook niet te dik want dan was het niet goed te verspreiden. Het groen werd prachtig, maar niet helemaal gedekt. Vijlen en glasborstelen dus en een tweede laag opbrengen. Terwijl ik (onder de kraan, want erg scherp!) driftig aan het glasborstelen was, hoorde ik een KNATS!, gevolgd door een wanhoopskreet van Jackie. Dat geluid kon maar 1 ding betekenen - Ik durfde niet te gaan kijken - de spanning was te groot, waardoor het email of het patroon losliet. En inderdaad, mijn mooie werkstuk knakte, klapte en sprong langzaam uit elkaar. Voor een foto was ik te laat, alleen de puinhoop van het kadaver lag mij nog te wachten. Het risico van emailleren.

De ring werd voor de tweede keer gebrand en was nu prachtig egaal groen. De buitenkant bestrooien en opnieuw in de oven. Weliswaar al wel lichtblauw, maar niet helemaal egaal nog en dus bestrooiden we mijn ring nogmaals en deden hem inmiddels voor de vierde keer in de oven. Afkoelen is iedere keer weer spannend. Je ziet niet direct hoe de kleuren eruit zullen gaan zien, emailleren is één grote verrassing – geloof me! – maar dit keer zag ik toch direct dat het geen lichtblauw zou worden. 

Mijn ring was beige. Modderig beige.

Van alles wat maar mis kan gaan bij emailleren, van alle risico’s mogelijk, heb ik gisteren lik op stuk gehad. Misschien was het de samenstelling van het zilver, misschien was het de dikte, misschien was het het verhittingsproces, of simpelweg de combinatie... Het kan allemaal. 

Het blijft een proces van trial and error en ik heb nog een lange weg te gaan. Ralph vond het ook niet leuk. Hij vertelde ooit een week bezig te zijn geweest met een ketting, waar hij er uiteindelijk twee van heeft moeten maken. 

Emailleren, het is een kunst die je zelfs na 15 jaar ervaring nog doet verbazen en verwonderen. 

En toch was het een heerlijke dag. 

11 oktober komen we weer samen en ik kijk er nu al naar uit!

Voor al het moois dat Ralph al heeft gemaakt, zie hier www.ralphbakker.nl